Eeque illum potestas prostravit ? a studio in Eccle- Α Καὶ τῆς Ἰωάννου φιλοξενώτερος; Εκ τῆς ἐν siam ? Cujusnam est illa concinna modulatio psalmorum, qua populares turmæ in hune usque diem concinunt? Hæc quartus sermo.

Sequens easdem nectit laudum corollas sed vim et robur sententiarum suarum in meliori lumine ponit.

101 Videntur porro omnes illi sermones quinque, post reversionem ab exsilio compositi. Subjecta fragmenta pars sunt præsentis sermonis.

Da nobis mutuam lyram tuam, ο Pater, da tuum ad tuas laudes plectrum. Etsi enim manus resolutæ sint naturæ lege, dono tamen gratiæ lyra per omnem terram sonat. Da nobis immortalem illam linguam, quæ sola rebus tuis enarrandis par est . Propterea Joannes Joannem antecessit 65, libere loquens zelo ardentem ; qui post mortem arguit prædicantem post mortem qui desertum velut urbem instituit, totius urbis emendatorem. Habes aliam cum apostolis 66 Cognationem; primus apud Hamaxobios Scythas 67, aras erexisti, et barbarus qui vix ab equo dissilit, didicit genu flectere, et ad pavimentum prosterni : qui captivorum lacrymis non movetur, didicit pro peccatis flere. Quin etiam jaculatorem Persam jaculo prædicationis petiisties; quique nihil cogitant nisi ferrum, didicerunt Crucifixum adorare.

B

προστασίαις στεῤῥότητος ; Καὶ τίς αὐτὸν δυναστεία κατᾔδεσεν; Ἐκ τῆς περὶ τὴν Ἐκκλησίαν σπουδῆς ; Καὶ τίνος ἡ τῆς ψαλμῳδίας τῶν δημο τικῶν ταγμάτων μέχρι νῦν ευρυθμία; Αλλὰ τοιαῦτα μὲν καὶ οὗτος ὁ λόγος.

Ο δὲ ἐφεξῆς τοὺς αὐτοὺς μὲν τῶν ἐγκωμίων πλέ κει στεφάνους, λαμπρότερον δέ πως τὴν τῶν νοημά των ἰσχὺν ἀπαγγέλλει.

Ἐοίκασι δὲ οὗτοι πάντες οἱ πέντε λόγοι μετὰ τὴν ἀπὸ τῆς ὑπερορίας ἀνακομιδὴν συντετάχθαι. Τοῦ δὲ νῦν λόγου μέρος εἰσὶν αἱ περικοπαὶ τῶν ὑποκειμέ νων ῥημάτων.

70

Χρῆσον ἡμῖν, ὦ Πάτερ, τὴν λύραν τὴν σὴν, τὸ σὸν εἰς τὴν σὴν εὐφημίαν δάνεισον πλῆκτρον. Εἰ γὰρ καὶ αἱ χεῖρες ἐλύθησαν τῷ νόμῳ τῆς φύσεως, ἀλλ' ἡ λύρα διὰ πάσης τῆς οἰκου μένης ἠχεῖ τῷ δώρῳ τῆς χάριτος· ἐκείνης ἡμῖν τῆς ἀθανάτου γλώττης μετάδος" μόνη γὰρ ἡ σὴ γλῶττα τῶν σῶν κατορθωμάτων ἀξία. Διὰ ταῦτα Ιωάννης Ιωάννην ἀπείληφεν, ὁ πεπαρρησιασμένος τὸν ζηλωτήν· ὁ μετὰ θάνατον ἐλέγχων τὸν κηρύττοντα μετὰ θάνατον, ὁ τῆς ἐρήμου που λίτης, τὸν πάσης πόλεως σωφρονιστήν. Εχεις τὴν ἄλλην πρὸς τοὺς ἀποστόλους συγγένειαν· πρῶτος παρὰ τοῖς ̓Αμαξοβίοις Σκύθαις θυσίαστήρια ἔπηξας· καὶ μόλις τῶν ἵππων ἀποπηδή σας ὁ βάρβαρος, ἔμαθε γόνυ κάμπτειν, καὶ εἰς ἔδαφος ἐξαπλοῦσθαι· καὶ ὁ τοῖς τῶν αἰχμαλώ ἁμαρτημάτων δακρύειν. Καὶ μὴν καὶ τὸν τοξότην

των δάκρυσι μὴ καμπτόμενος, ἔμαθεν ὑπὲρ Πέρσην ἀντετόξευσας τῷ κηρύγματι· καὶ σιδηρόφρονες προσκυνοῦσιν ἐκεῖνοι τὸν σταυρω

θέντα.

102 Vicit tua lingua Chaldæorum et magorum C præstigias, Persarum infecunda et glabra tellus orationis domos quasi germina produxit. Nec jam amplius Babylon a pio cultu aliena est, atque hæc te apostolis sociarunt.

Apud nos vero etiamnum semina linguæ tuæ ita florent, ut si quando aliquis Joannem nominet, magnus statim sonus exaudiatur, ecclesiasticaque lyra antiquum plectrum cognoscat : syllaba nominis tui pro digitis sufficiunt.

Vidit urbs regia Syrorum tela, et contempsit. Vidit lapillos Indicos, et despexit, nec illam Tyri purpura affecit. Mortalem ardenter concupivit linguam, quæ immortales doctrinæ liquores distillaret.

Vidit te antiqua Ephesus, et Joannem novum dixit 9. D Vidit, et evangelici recordata est tonitru.

Exinde, o dilecti, cursus orationis in confragosa et aspera impellitur. Ne tamen asperitate deterriti fugia

Ἐνίκησεν ἡ σὴ γλῶττα Χαλδαίων καὶ μάγων μαγγανευτήρια, καὶ ἡ κεχερσωμένη Περσὶς εὐκτηρίους οἴκους ἐβλάστησεν· οὐκέτι τῆς εὐσε τους θρησκείας τὰ Βαβυλῶνος ἀλλότρια· ταῦτά σε τοῖς ἀποστόλοις συνέζευξεντι

Ετι παρ' ἡμῖν τὰ σπέρματα τῆς σῆς γλώττης ἀνθεῖ, κἂν Ιωάννην τις ὀνομάσῃ, πολὺς ὁ ἦχος ἐκκρούεται· ἡ γὰρ ἐκκλησιαστικὴ λύρα τὸ ἀρχαῖον πλῆκτρον ἐπιγινώσκει· καὶ ἀντὶ δακτύ λων ἀρκοῦσιν αἱ τοῦ σοῦ ὀνόματος συλλαβαι.

Εβλεπεν ἡ βασιλὶς πόλις τὰ ἐκ Σύρων ὑφά σματα, καὶ διέπτυεν· ἐθεώρει τοὺς ἐξ Ινδών λίθους, καὶ κατεφρόνει· οὐδὲ τῆς Τύρου τὸ ἁλουρ γὲς αὐτὴν ἕτερπεν ἄνθος. Πηλίνην ἐπόθει γλῶτο ταν, ἀθάνατα διδασκαλίας προχέουσαν νάματα.

Εἶδέ σε καὶ Ἔφεσος ἡ ἀρχαία, καὶ νέον Ιωάντην προσεῖπεν· εἶδε, καὶ εὐαγγελικῆς ὑπεμνήσθητι βροντῆς.

Ἐντεῦθεν, ἀγαπητοί, τὸ ῥεῦμα τοῦ λόγου τραχύνεται, ἀλλὰ μὴ φύγωμεν την τραχύτητα, τῆς

VARIA LECTIONES.

* Procl. Nullus digne laudabit Joannem, si non sit alius Joannes. G. 68 Procl. Joannes ille, Joannes iste ; ille prædicator, iste tuba, etc. G. 66 Procl. Joannes cum beatissimo Paulo tunc elamat: Christi bonus odor sumus: Omnem enim locum ab errore liberavit. G. 67 Procl. In plaustris viventes, ii sunt Europei Scythe, a Chrysostomo, cum Cucusi exsularet, fide Christiana imbuti. G. 68 Procl. In Pers side Verbum Dei seminavit. G. 6 Procl. In Epheso artem Midæ nudavit : artem nefariam comparandi pecunias. G. το δώρῳ. Phot. in marg. λόγῳ. ii Phot. in marg. συνέταξεν. * Phot. in marg. ὑπενοήθη.

εἰρήνης λοιπὸν ὁδοποιούσης τῷ ῥεύματι. Ει γάρ A mus, quandoquidem pax cursui viam aperit. Nam si τι πρὸς τοὺς τοὺς ναύτας, ὦ Πάτερ, ἀγανακτεῖς, quid, o pater, de naviductoribus is conquereris ; si quid adversus eos te commovet, qui eadem navi vehebantur : cogita quomodo a tempestate, procella, et efervescente mari to coacti sunt vel inviti Jonam fuctibus immergere. Quod accidit, non eorum odium fuit, sed tua exercitatio : quod factum est, non ipsorum bellum erat, sed tuum certamen non illi de te aliter quam fratres decebat, senserunt; 103 sed oportuit ut stadium martyrum decurreres. Arcana quadam dispensatione Deus locum, in quo pugnares et curreres, præparavit. Ut omnino diceretur de te contra totius humanitatis adversarium communem : Nunquid considerasti servum meum Joannem? etc.

εἴ τι πρὸς τοὺς συμπεπλευκότας λυπῇ, ἐννόη· σον, ὅτι χειμὼν καὶ κλύδων καὶ θάλασσα βρασ‐ σομένη ἠνάγκασεν αὐτοὺς καὶ ἄκοντας τὸν Ἰωναν προσρίψαι τοῖς κύμασιν. Οὐκ ἐκείνων μῖσος, ἀλλὰ σὲν γυμνάσιον τὸ συμβάν· οὐκ ἐκείνων πόλεμος, ἀλλὰ σὺς ἀγὼν τὰ γενόμενα· οὐκ ἐκεῖναι τῆς ἀδελφικῆς ἀπηνέχθησαν ψήφου, ἀλλ' ἔδει καὶ σὲ τὸν δίαυλον τῶν μαρτύρων δραμεῖν· ἀποῤῥητός τις οἰκονομία σκάμματά σοι καὶ διαύλους 13 ηὐτρέπισε. Πάντως ἐῤῥέθη καὶ περὶ σοῦ πρὸς τὸν κοινὸν ἀντίπαλον τῆς ἀνθρωπότητος Προσέσχες τῇ διανοίᾳ σου κατὰ τοῦ θεράποντός μου Ἰωάννου; καὶ ἑξῆς.

73

Ἐχρεωστεῖτο τῷ λαμπρῷ βίῳ, καὶ ἡ λαμπρά Β τελευτή. Επάλαιε μὲν τῷ Ἰὼβ ὁ διάβολος, ἐδό κουν δὲ προσκρούειν οἱ φίλοι. Διὰ τοῦτο ὕστε ρον ὁ Θεὸς ἐξιᾶται τοὺς φίλους, καὶ τοῖς φίλοις φίλον τὸν Ἰὼβ ἀποδίδωσι. Τοῦτο καὶ νῦν, ὥστ περ αἰσθάνομαι, γεγονός, ὦ Πάτερ, καὶ τὰς δε ξιὰς τῶν Πατέρων ἀλλήλαις συνεφαπτομένας φαντάζομαι. Απέλαβεν Ἰὼβ πολυπλασιασθέντα τὰ χρήματα· ἀπέλαβες καὶ σὺ μετά προσθήκης τὴν παρὰ πάντων τιμήν.

Τοῦτον τὸν ἔσχατον λόγον ἡ ἐπιγραφὴ ἐν τῷ ἀποστολείῳ εἰρῆσθαι λέγει. Τὸ δὲ προοίμιον αινίττεται, ὡς ἄλλων προειπόντων, ὁ συγγραφεὺς μετ' ἐκείνους δημηγορεῖ. Ἔχει γὰρ οὕτως· Ἐπειδὴ κἀμὲ πρὸς τὸ λέγειν ὁ κύκλος ἀνίστησιν, ἐπειδὴ τὸ σύνθη μα πρὸς τὴν κοινὴν χορείαν ἐγείρει, ἐπειδὰν δεῖ κἀμὲ πρὸς εὐφημίαν πατρικὴν ἀνακρούσασθαι μέλος, καὶ πολλοὶ μὲν οἱ τὸ ἔφλημα τὸ ἀπαραίτητον ἀπαιτοῦντες", παρ' ἡμῖν δὲ οὐδὲν τῆς πατρικῆς ἐφάμιλλον ἀρετῆς· χρῆσον ἡμῖν, ὦ Πάτερ Ιωάννη, τὴν λύραν τὴν σήν.

104 Ex allocutione Theodoreti, dicta adversus sanctum Cyrillum Calckedone, cum ab Epheso ascendisset ad Constantinopolim una cum Orientalibus, pro Nestorio, quasi injuste condemnato.

Vides quomodo et differentiam naturarum scio, et unitatem non solvo, o nove Christi impugnator, magis vero Dei impugnator: Hunc præscripto consilic et præscientia Dei traditum capientes, per manum iniquorum affligentes interfecistis, quem Deus resuscitavit ex mortuis, solutis vinculis inferni a.

NOTE GARNERII.

I. Theodoreti hanc esse allocutionem evincunt duo : auctoritas v synodi, cujus actis inseritur; et consonantia doctrinæ cum ea, quam Theodoretus indubitatis in locis tradit.

II. Ubi habita sit, quo tempore, et adversus quem, inscriptio demonstrat. Declamavit scilicet

.

Illustris vita illustri morte indigebat. Oppugnavit diabolus Jobum, videbantur ipsi quoque amici ægro et infenso esse animo : quare Deus postea ipsis medicinam adhibuit, Jobumque amicis, amicos Jobo reddidit : hoc etiam nunc, ut sentio, factum in te est, o Pater, dextrasque Patrum videre mihi videor mutuo junctas. Recepit Jobus plura, quam prius habuit, recepisti et tu cum auctario gloriam omnibus majorem.

Hunc postremum sermonem inscriptio docet in apostolico templo habitum. Proœmium vero indicat ab auctore factum, postquam alii dixissent. Sic enim se habet: Cum me ordo ad dicendum assurgere jubeat, signumque ad communem quasi choream excitet, cum me etiam oporteat laudationi paterna præludere, et ordiri melos, exigantque multi indeclinabile debitum ab eo, qui non habet par quidquam paternæ virtuti celebranda. Da mutuam nobis, Pater, lyram tuam.

Theodoretus Calchedone, mense Septembri ann. 431, contra S. Cyrillum, quem ubique passim accusat confusionis naturarum in Christo, et a quo assertam unitatem καθ' ὑπόστασιν irridet.

III. Quæ diximus, magnam accipiunt lucem ex epistola, quam Theodoretus Calchedone ad Alexandrum Hierapolitanum Ephesi versantem dedit : ex hac enim intelligitur, quinque Theodoretum habuisse Calchedone conciones, quatuor antequam Alexandro scriberet: Celebravimus synaxes maximas, D et quarto ipsis enarratum est de fide; unam, cum Orientalibus ad suas Ecclesias remigrare jussis, valediceret plebi Constantinopolitanæ.

IV. Ex his duæ omni ex parte perierunt; aliarum duarum exigua fragmenta superant : una pene integra servata est in actis conciliabuli Ephesini Orientalium, quæ inseruntur in secundam partem concilii Ephesini.

Et differentiam naturarum scio, etc. Altercantibus hinc inde partibus, de unione naturarum φυσικῇ

d Act. u, 23, 24.

VARIE LECTIONES.

* Phot. in marg. σκάμμα σοι καὶ δίαυλον. Scammatis vocem pro arena meta et palaestra adhibent Tertullianus et Hieronymus. In Scholiis ad h. 1. p. 100, monet Hoeschelius: Τὸ σκάμμα, locus certaminis, campus athleticus. Epiph. p.216. Ambros. 1. 1 De oficiis. c. 16. * ἀπ. Photius in marg. παραι τοῦντες. Η. St. 15 Pastoribus Ecclesiæ. D. To Aule ira et invidia propter Eudoxiam. G.

74

et xal' inősτasty, quam Nestoriani rejiciebant, A ab ipsis etiam Catholicis objecta Cyrillo. A Cathoastruebant Catholici Catholici Nestorianis objiciebant, quod unitatem solverent; Nestoriani vicissim Catholicis, quod naturas confunderent: totus, ut apparet, in eo fuit Theodoretus inter concionandum, ut ostenderet, se idoneam, cum differentia naturarum, unitatem admittere, quamvis solam σχετικὴν diceret.

Nove Christi impugnator. Regerit objectum a Cyrillo crimen, quod Nestoriani cum Deo et Christo pugnarent, homilia, quæ incipit, Oi tois iepois π.р00EXOVTEç, habita Ephesi. Novum vocal Christi hostem. 1° Propter unionem hypostaticam, quam ante Cyrillum nemo expresse dixit; 2° ut regereret, quod Cyrillus passim objicit Nestorio novam hæresin docenti; 3° ut ostenderet eum rite depositum velut hæresiarcham, id est, sine spe restitutionis.

Ilunc præscripto consilio, etc. Nestorius cum suis identidem hoc testimonio abutuntur, quasi alius sit qui suscitat, alius qui suscitatur. Theodoretus 78 in B concione, qua mortuo Cyrillo insultat 77: Homo est qui mortuus est Jesus Christus. Deus Verbum susciiavit templum suum.

105 Ex alia allocutione dicta Chalcedone, contra sanctæ memoriæ Cyrillum.

Nunquid solvo unitatem, o nove hæretice, neque tu confundis naturas? Dic inconfusam unitatem, et suscipio vocem. Sed quid dicis, quod una natura duæ naturæ factæ sunt? Quis te hæc propheta erudiit? quis apostolorum primus, secundus, medius, ultimus? quis post duodecim, Paulus, Barnabas? quis posterior illis doctor? disce tuum doctorem. Hoc Asterius Arianus genuit, et Apollinarius tuus pater. Te ipsum enim illius filium constituisti cujus dogmatum hæres factus es, sis et appellationis hæres merito, etc.

NOTE GARNERII.

Ex alia allocutione. De hac idem sentiendum, quod de priore, quoad locum, tempus et argumentum. Iterum novitatem doctrina exprobrat Cyrillo iterum confusionem naturarum iterum se conatur ab objecta solutione unitatis defendere.

Dic inconfusam, etc. In eumdem sensum Nestorius serm. 1 : Ασύγχυτον τὴν τῶν φύσεων τηρῶμεν ovváyslav, inconfusam connexionem naturarum veneremur. Scilicet Nestoriani non poterant assequi mente, quomodo sine confusione aut conversione duæ naturæ integræ convenirent in unum quiddam οὐσιῶδες et φυσικόν. Unde Theodoretus, cum se

licis dico, vel Orientalibus vel Asiaticis, apud quos alia fuit quam apud Alexandrinos notio vocis quis. Apud hos enim significabat id omne, quod in scholis dicitur entitas physica; apud illos solam naturam. Ut ergo Alexandrini ostenderent, unam esse in Christo, eamque Verbi divini, hypostasin, dixerunt unam esse φύσιν, et non tantum πρόσωπον : ut docerent Christum non quoddam morale, ut vir et uxor; sed unum substantiale, ut anima et corpus.

Asterius Arianus genuit. Unus, quod sciam, Theodoretus, et uno hoc in loco dixit hæresin Apollinarii ortam ab Asterio Ariano; sed quo? duo enim memorantur Asterii Ariani sophistae; alter, qui ne presbyter quidem fuit; alter, qui Cyri episcopus. Illius meminerunt Athanasius De synodis, Socrates et Sozomenus in suis Historiis istius Theodoretus in Philotheo cap. 2, ubi elogium Juliani texit. Ambos in unum conflavit Baronius ad an. 370, num. 84. De utro sit intelligendus Hieronymus in lib. De script. Eccl. non constat. Videtur de priore locutus Theodoretus: posterior enim Constantinopoli innotescere facile non potuit. Videtur etiam ad faciendam Cyrillo invidiam locutus: nam Cappadox ille laicus appellatur a scriptoribus Ariana impietatis antesignanus, diciturque libros Arianæ opinioni consentientes, tendere sophismatum retia, quibus fideles implicaret; abjecte sensisse de Christo, eumque revera negasse, quamvis ore prædicaret, etc. Quæ Cyrillo Theodoretus objiciebat.

Apollinarius pater. Id ubique passim objicit Cyrillo in reprehensionibus anathematismorum, in epistola ad monasteria, in præfatione Pentalogii, etc.

106 Homilia 78 a Theodoreto episcopo Cyri, Calche

done habita 79.

C Christus nobis dux sit sermonis; per quem et ipsi cupidi estis sermonum, et nos divinorum ejus ́ eloquiorum ministri Christus: Qui positus est in ruinam multorum, et in resurrectionem, et in signum cui contradicetur e; olim quidem a carnali Israele, nunc autem a spirituali. Christus infidelibus quidem lapis offendiculi, et petra scandali : credentes autem non confundens, pretiosus lapis est, et fundamentum, secundum Isaiæ vocem . Christus lapis est, quem reprobaverunt ædificantes, et factus est in caput anguli h. Christus Ecclesiæ fundamentum. Christus lapis, qui sectus est absque manibus, et factus est in montem magnum, et obtexit erbem, juxta Danielis prophetiam i: pro quo, et cum quo, et propter quem impugnamur; propter quem a regia civitate prohibiti sumus; sed cœlorum regno non excludimur. Civitatem enim habemus supernam Jerusalem, cujus architectus et opifex Deus, ut Paulus dixit i. Christus, per quem terribiles Proponh Psal. cxvII, 21; uc. xx, 17. Dan. 1, 31, 55. VARIE LECTIONES.

cundum Cyrilli anathematismum reprehenderet, putavit nomine unionis hypostatice significari confusionem, περιττή τοίνυν ἡ καθ ̓ ὑπόστασιν ἕνωσις, ἣν ἀντὶ κράσεως ἡμῖν, ὡς οἶμαι, προβάλλονται. Vide epist. ad monasteria.

Una natura, etc. Hæc est Athanasii Cyrillique sententia Post unitionem una est Verbi incarnati natura, toties vexata a Nestorianis, toties

e Luc. 11, 34. f I Petr. 1, 6, 7. 8 Isa. 28, 16. Hebr. XI 10.

D

76 In Concione, cæt. Fragmentum illud vid. infra, p. 114 seq. (col. 61). 77 Insultat. Vel potius, insultasse temere dicitur. 78 Aliam hujus homiliæ interpretationem ex Mansi Collectione concil. dabimus infra, cum ad diss. quintam Garnerii venerimus. 79 Hoc loco apponenda esse duximus, quæ Garn. 1. c. p. 568, habet. Ita vero ille: Adjecit hoc scholion, qui has collegit vertitque in Latinum sermonem epistolas. Eam ex nomine b. Theodoreti posuit Irenæus, qui dum Nestorianus fuerit, ut pro illo in exsilium mitteretur, sciens doctrinam Theodoreti in Ecclesia Dei præfulgere, voluit proper illa quæ post gesta sunt, ut varium denotare. Quibus verbis (addit Garnerius pro sua in Lupum iniquitate) studium suum erga Theodoretum aperte prodit: sed veritati vim pariter facit. Nam quis, præter Lapum, sane parum periti scholiasta nimium laudatorem, non a Theodoreto pronuntiatum hunc sermonem fuisse, sed ab Ireneo confictum putet?

tidis fluctus transire ausi estis, ut nostram audiatis A vocem, quam vestri pastoris vocis effigiem putatis.

Desideratis enim audire jucundas vestri pastoris fistulas pastoris, quem pastores socii calamis occiderunt, ut putant, ad quos Deus per prophetam clamat Pastores multi corruperunt vineam meam, coinquinarunt portionem meam, posuerunt partem meam desiderabilem in solitudinem imperviam. Dicat de ipsis, et per alium prophetam : Secundum multitudinem ipsorum ita peccaverunt mihi : gloriam eorum in ignominiam ponam 1. Dicat et per alium iterum prophetam : Væ filii apostatæ, fecistis consilium, et non ex me; et pacta, et non per spiritum meum; ut adjiciatis peccatum super peccatum; conversi estis, qui profundum consilium consultatis, et injustum m. Dicat ad eos et Isaias: Manus enim vestræ polluta sunt sanguine, 107 et digiti vestri peccatis lingua vestra locuta est injustitiam, et os vestrum iniquitatem meditatum est. Nullus loquitur justa, quia concipiunt laborem, et pariunt iniquitatem. Ova aspidum excluserunt, et telas araneœ texerunt n.

Videte accusationem malitiæ, et putredinis malitiæ indicium,ova aspidum, et telas araneæ : partus quidem malitiam, conceptus autem infirmitatem habet. Ova aspidum malitiæ species; tela araneæ infirmitatis argumentum est; et comedens ovum eorum confractum, putamen invenit. Vidisti malitiam infirmantem? vidisti offendentem non offendentem? vidisti eum, qui impugnatur, coronatum ? et qui comedit ovum eorum confractum, urium invenit. Urium autem est aliquid sterile, hoc est, imperfectum. Isaia, promulga nobis et malitiæ speciem. Et in ipso basiliscus. Hoc autem mirabile, quod basiliscus in illo, et urium, hoc est, sterile. Basiliscus autem malitiam significat; quandoquidem bestiola hæc omnium reptilium ferocissima est, ei confert malitiæ sobolem ; verum et illa ipsa urion est, propter infirmitatem malitiæ : infirma enim est malitia.

Vere obstupescit cœlum ad hoc, et horruit amplius terra, dicit Dominus, quia duo hæc mala fecit populus iste. Me, inquit, dereliquerunt, fontem aquæ vivæ, et foderunt sibi cisternas detritas, quæ non poterunt aquam continere P. Dicat ad eos Deus per Jeremiam prophetam Transite ad insulas Chetim, et videte; et in Cedar mittite, et considerate bene si facta sint talia, qualia hæc, si mutaverint gentes deos suos 4.

Transite ad insulas Chetim. Non vultis, inquit, ferre verba mea; non fertis propbetas; non accipitis legem; non creditis divinis Scripturis? assumite gentilium pueros in doctores; ite ad gentes, et discite quomodo colantur ab illis dii putativi, cum non sint dii: Transite ad insulas Chetim, et mittite B in Cedar, et bene considerate, si facta sint talia, qualia hæc, num mutaverint gentes deos suos? et quos? et illi non sunt dii. Et quare hæc dicis? Populus meus mutavit gloriam suam: unde nullam utilitatem accipiet.

Hæc et de illis congruit dici. Pagani ligna et lapides venerantes, ut 108 immortalia illa salutant. Tu autem, illis prædicans ea venerari non debere, sed solum verum Deum, qui constituit montes in statera, et silvas in libra, et metitur manu aquam, et cœlum palmo, et omnem terram pugillo; qui constituit cœlum quasi cameram, qui continet rotunditatem omnis terræ, et habitantes in illa quasi locustas, et hunc, qui omnia verbo fecit, et unica momenti C inclinatione exhibet ea quæ non sunt, ut sint; et dedit his quæ non erant, ut essent, sola voluntate; quasi oblitus horum omnium, passionibus obnoxium facis, et legem ponis, ut adoretur Deus passibilis.

Sequitur demonstratio: Tela eorum non erit in vestimentum; non enim vestiuntur ab operibus manuum suarum. Quare? Quia opera injustitiæ. Dic speciem injustitiæ. Pedes eorum in malum currunt. D Nimirum ut aliquid fiat. Et veloces ad effundendum sanguinem. Quid ad hæc? Cunctatio et infelicitas in viis eorum. Nam viæ eorum tortuosæ, quas transeunt, et viam pacis nescierunt o.

Vere lamentis digna sunt hæc, quod sacerdotes contra sacerdotes talia dicant. Verum hoc dicimus, non quod tantum accusemus illos, quantum vestri curam gerimus. Et post alia :

Jerem. xi, 10. 1 Osee. IV, 7.

q ibid. 10, 11. Isa. XL, 12, 22.

Et pagani quidem, ut prædictum est, avaritiæ verbo capti, etiam cœlum impassibile vocant, et solem impassibilem appellant, et stellas immortales statuunt, et terram quam caleant, inter deos numerant. Nos autem invisibilem, Unigenitum, incomprehensibilem, inexcogitabilem, passibilem esse credemus? absit. Salvator noster et benefactor; ne sic apostata simus adorationis tuæ ; ne sic ignoremus tuam naturam, ne sic ingrati simus de tuis donis, ne suspicemur passibilem nostrum liberatorem, qui nos e passionibus ad impassibilitatem transtulit, et nobis passionibus obnoxiis impassibilitatem largitus est. Hanc et pro vobis legationem afferimus Deo: cui gloria in sæcula. Amen.

NOTE GARNERII.

Homilia. Quin ista sit Theodoreti, nullus est dubitandi locus: nam refertur 80 et in secunda parte concilii Ephesini inter acta conciliabuli Orientalium, et in v synodo, act. 5, ubi instituitur judicium de Theodoreti scriptis. Pene integra habetur

m Isa. xxx, 1. n Isa. LIX, 3, 5 • ibid. 6, 8. P Jerem. 11, 12, 13.

VARIE LECTIONES.

Nam refertur, cæt. His quidem argumentis parum inniterer. Constat enim alia etiam, quæ sub ficto Cyrilli et Theodoreti nomine eo tempore ferebantur scripta, inserta esse Actis conciliorum et synodi quintæ.

in priore loco, in posteriore mutila, in neutro A Græce. Inde vero innotescunt tria magni ad historiam ecclesiasticam momenti. Primum, quanta fuerit amicitiæ necessitudine conjunctus Theodoretus cum Nestorio. Alterum, quam infenso animo erga Patres Ephesini synodi ecumenice. Postremum, quam certo adhæserit hæresi Nestorii, eamque pro concione docuerit.

A regia civitate, etc. Inde constat et locus et tempus habiti sermonis. Locus est Calchedon, ubi subsistere jussi erant. Tempus, cum, admissis in urbem regiam Catholicis ad ordinandum Nestorii successorem, inde jussi sunt Orientales ad suas Ecclesias reverti.

Terribiles Propontidis, etc. Inde pariter constat, ad quos dixerit Theodoretus, ad Constantinopolitanos scilicet Nestorio addictos, saltem majori ex parte.

Vestri pastores, etc. Videbatur auditoribus alter Nestorius, nec erat admodum dissimilis habuerat enim eumdem magistrum Theodorum in eodem monasterio institutus fuerat disciplina, in mandra S. Euprepii; eumdem sibi imitandum proposuerat Chrysostomum; eodem stylo scribebat, et dicebat. Omitto necessitudinis vinculum, communionem

109 Pastores socii, etc. Ex his patet, quam infenso fuerit iniquoque animo adversus sanctos Christi defensores, quos assumptis per sacrilegium prophetarum testimoniis, vocat homicidas socii pastoris. Corruptores vineæ sibi creditæ, inquinatores portionis Dominicæ, desolatores partis Domini, linguam locutam injustitiam, os meditatum iniquitatem. Ubi sunt, qui hominem talia eructantem defendunt? Errabat, inquiunt,recta que sentire Nestorium, Apollinarii partes synodum oecumenicam sequi opinabatur 81. Quæ tandem defensio hominis, quem velis Orientalis Ecclesiæ doctissimum haberi 8" ?

B

Basiliscus. Forte Theodosium 83 juniorem maligne respicit, quippe quem in litteris ad Alexandrum neglectæ pietatis accusat; refert ibidem certe, cum co se altercatum tam immodeste, ut prodigiosa fuerit optimi principis patientia: exarsit vero ultra modum tunc cum haberet concionem, propter acceplam recedendi jussionem, cum catholici legati in urbem admitterentur.

Ova aspidum. Locus hic Isaiæ in relatione ad reginas affertur; ita ut eumdem demonstret auctorem esse concionis et relationis.

Urium. Vide Aristotelem, lib. ш De gener. anim., et Plinium, lib. x, cap. 58..

Vere lamentis. Agnoscit ipse, quam indigna effutiat. Ubi sunt igitur, qui modestiam ejus, temperantiamque sermonis deprædicant; quique impotentiam fidei studio excusare nituntur? Iterum dico Theodoretus tunc temporis, aut incredibiliter cæcus fuit, aut apprime Nestorianus.

Deus passibilis. In hanc ipsam Procli primum, deinde Ácacii Meliteni sententiam debacchatus est in villa Rufiniana, quando admissus est cum suis ad alloquium principis. Vide epistolam ad Alexandrum Hierapolitanum.

• Jerem. XII, 10. t Psal. LIX, 2.

Fragmentum præcedentis homiliæ.

Ex alia versione inserta actis quinte synodi, collatione 5. Christus nobis præcedat sermonem. Christus, propter quem terribiles Propontidis contemnitis fluctus, ut nostram vocem exaudiretis, imaginém putantes esse eam vocis vestri pastoris. Desideratis enim audire jucundos sibilos vestri pastoris, quem compastores arundinibus occiderunt, sicut arbitrantur. At Deus per prophetam clamat : Pastores plurimi corruperunt vineas meas, contaminaverunt portionem meam, posuerunt portionem meam amabilem in desertum invium s.

с

Saluto vos, et oro, ut pacem habeatis cum Deo, prius quidem fideles, nunc autem confessores. Quisquis magnas facultates possidere censetur, strenue militat et impigre, ut conservet quæ possidet. Nullus igitur a paterna fide destituat, quam et nos, ut depositum apud filios deponimus. Respicite ad progenitores, quos neque tormenta, neque mors, neque aliud quid humanum valuit a fidei sinceritate avellere.

Porro vobiscum parvæ quidem minæ sunt,magna autem merees; parvæ passiones, sed coronæ magnæ. Nemo deprædetur depositum vestrum, nempe dogmatum certitudinem: nemo persuadeat, Deum esse passibilem, neque corporis et deitatis naturam unam. Illa enim per se est divina substantia; hanc vero, corporis videlicet, suscepit. Idcirco connexionem prædicamus, et non confusionem; unionem, et non contemperationem. Deus hoc per illud, Filius hoc per illud, omnia hæc per illud; adoratur D cum illo, glorificatur cum illo, et qui cum illo adunatus est inseparabiliter, primitiæ appellatur nostræ naturæ. Hæc servate, et Deus pacis erit vobiscum, adjuvans vos modo, quem ipse novit : cui sit gloria in sæcula. Amen.

VARIE LECTIONES.

81 Apollinarii opinabatur. Ipse Garnerius (pag. 120, Auctarii) Cyrillum vocat hominem partes Apollinarii in speciem tuentem. Sane iniquum judicem in notis ad hanc homiliam egit Garnerius, cum non expendere voluerit, alium se præstitisse Theodoretum ante concilium Chalcedonense, alium vero post illud. Distinguenda sunt omnino in hac causa tempora. 83 Forte Theodosium, cæt. Vanam esse istam conjecturam, ipsa textus verba probant. Ex illis etiam perspicitur, minus recte se habere, quæ ad illustrandam phrasin Qua aspidum sunt allata. Hujus quoque homilia aliam interpretationem dabimus infra, ad Auctarii p. 568.